Verschillende culturen maken verschillende leesculturen

Bij Kinderzwerfboek kampen wij met een belangrijke vraag: Hoe maak je lezen leuk en laagdrempelig voor elk kind? Waarbij de nadruk ligt op elk kind, ongeacht leeftijd, nationaliteit, cultuur en persoonlijke omstandigheden.

Wellicht ben je bekend met de term: Multiculturele samenleving. Een naam die dikwijls wordt toegekend aan de Nederlandse samenleving. Want Nederland is een land waar veel nationaliteiten en culturen samenkomen, wordt bewezen door een onderzoek van het CBS. Volgens dit onderzoek had op 1 april 2022 25,5 procent van de Nederlandse bevolking een migratieachtergrond. Turkije, Marokko, Suriname, Indonesië, Duitsland, Polen. Om maar een paar landen te noemen. Als je alle verschillende nationaliteiten in Nederland telt, dan zul je boven de 200 uitkomen.

Om meer te leren over lezen in verschillende culturen, gingen wij in gesprek met Hasbia Ouali. Zij is geboren en getogen in Nederland. Maar ook, zoals ze zelf trots zegt, een échte Marokkaanse vrouw. Wat maakt dat zij tussen twee werelden staat. Mede daarom past haar functie als intermediair bij Stichting Pas in Arnhem zeer goed bij haar.

Verbinding, daar draait het bij Hasbia om. Ze heeft het met ons gehad over culturele verschillen, welke rol boeken en lezen innemen binnen verschillende culturen en hoe zij in Arnhem kinderen en ouders uit diverse culturen stimuleert om te lezen en gebruik te maken van Kinderzwerfboek.

Op de school waar zij werkt staat ook een KinderzwerfboekStation. Deze school kent rond de 23 verschillende nationaliteiten. Hasbia schetste een situatie. Misschien herken je het wel: Je KinderzwerfboekStation is prachtig ingericht, planken vol boeken. Máár; het blijft angstvallig stil… Waarom zwerven de boeken niet? Waarom mensen geen boeken pakken kan diverse redenen hebben. Hasbia noemde er een paar:

• Het is spannend om een Kinderzwerfboek te pakken.
• Boeken kosten veel geld. Mag je een Kinderzwerfboek echt zomaar meenemen?
• Wat gebeurt er als de Kinderzwerfboeken kapotgaan? Moet ik dan betalen?
• Er wordt thuis niet veel gelezen. In niet-westerse culturen is lezen iets voor op school. Ze zijn gewend om lange schooldagen te maken om hitte te vermijden. Als je dan laat thuiskomt, dan ben je vrij en hoef je niet meer te lezen.

Maar hoe maak je lezen dan wel laagdrempelig voor elk kind? Hier de belangrijkste tips van Hasbia:

Tip 1: Breng de boeken naar de kinderen

Merk je dat jouw KinderzwerfboekStation niet stormloopt? Of dat een KinderzwerfboekStation in de buurt bijna niet wordt bezocht? Dit merkte Hasbia ook. Zij zag dat het goed gevulde KinderzwerfboekStation bij de school nauwelijks werd bezocht. Wat doe je dan? Kinderen actief boeken geven! Na schooltijd gaat ze buiten staan met allemaal boeken om zich heen. Door boeken uit te delen aan kinderen, worden ouders ook nieuwsgierig. Hierdoor kun je het gesprek aangaan. Hasbia zegt dan: “Dit boek is van jou. En als je ‘m niet leuk vindt, of vaak genoeg gelezen hebt, dan mag je ‘m doorgeven of terugbrengen. Wat jij wilt. Tot die tijd is ‘ie van jou.” Bij de jongere kinderen doet ze boeken in hun schooltas. Ze zegt dan tegen de ouders: “Dit is een cadeautje voor jouw kind. Kijk maar wat je ermee doet, het maakt niet uit.” Het gaat erom dat mensen bekend raken met boeken. Dat het “eigen” wordt en minder spannend.

Tip 2: Het ‘lezen’ van een boek kan niet vroeg genoeg beginnen

Kennismaken met een boek kan niet vroeg genoeg beginnen. Hoe eerder een kind boeken ziet, hoe makkelijker het wordt om op latere leeftijd boeken te pakken. Begin daarom op jonge leeftijd met (voor)lezen. De eerste kennismaking met boekjes kunnen bij baby’s al de knisperboekjes zijn. Is het kind al wat ouder en heeft het kind de eerste ontmoeting met een boek? Dan is het aan te raden om een boek te geven voor een iets jongere leeftijd. Een boek met plaatjes is vaak aantrekkelijker om doorheen te bladeren dan een boek met heel veel letters.

Tip 3: Laat kind en ouder kennismaken met een boek

Zie je dat iemand niet snel een boek pakt, omdat het nieuw is voor diegene? Dan is het belangrijk om het gesprek aan te gaan. Laat iemand kennismaken met het boek door vasthouden, voelen en bladeren. Vraag dan rustig verder: Wat zie je? Wat zou je met het boek doen?

Het heeft niet alleen met de taal van het boek te maken, maar ook met de vertaalslag. Want wat staat er in zo’n boek? De woorden en verhalen zijn in het Nederlands. Maar ook de manier van lezen is Nederlands. In Nederland kennen we bijvoorbeeld een vaas met een bos bloemen, deze zet je binnen op tafel. Maar in Marokko zijn bloemen en planten voor buiten. Die zet je niet binnen. Per cultuur kan iets een verschillende betekenis hebben of gewoonte zijn.

Tip 4: Zeg dat Kinderzwerfboeken gratis zijn

Het is niet gebruikelijk om zomaar andermans spullen mee te nemen. Laat daarom weten dat een Kinderzwerfboek gratis is voor iedereen. Gaat een Kinderzwerfboek kapot? Dan hoef je er niet voor te betalen.

Tip 5: Zorg voor vertrouwen krijgen met lezen

Er wordt vaak tegen ouders gezegd: “je moet meer gaan voorlezen.” Maar wat als je niet weet hoe? Tip voor ouders: Neem je kind op schoot en ga een prentenboek bekijken. Kijk wat je ziet en vertel een verhaal in je eigen taal. Of vraag je kind “Wat zie je? Vertel jij het verhaal?” Het gaat erom dat de ouder er vertrouwen in krijgt en denkt: “ook ik kan dit. Wij zijn een boek aan het lezen, samen.”

Tip 6: Kinderzwerfboeken zijn van iedereen

Het is belangrijk om een KinderzwerfboekStation te laten zien. Want een “station” zegt niet iedereen wat. Het is een plek van iedereen, waar iedereen mag komen, maar laat dan eerst zien hoe en wat. Staat er een station bij jou in de buurt, of ben je StationsChef? Ga er samen heen met mensen die de plek nog niet kennen. Soms staat een station op een plek die niet voor iedereen toegankelijk vóelt maar het wel is. Dus neem mensen mee naar binnen, laat het aan ze zien, leg het aan ze uit.

Tip 7: Maak van lezen geen moétje. Lezen is leuk!

Tegenwoordig zit er zo’n druk op lezen, je móet lezen. Hasbia vraagt zich af: “Waarom moet dat? Haal de druk eraf door een keer niet te moeten. Geef kinderen een boek, laat kinderen bladeren en hun eigen fantasie gebruiken. Laat lezen gewoon leuk zijn.”

Dit waren de belangrijkste tips. En hoe gaat het nu met het KinderzwerfboekStation bij de school? Hasbia: “Er worden volop boeken uit de kast gepakt. Geleend. Teruggelegd, soms. We zijn er nog niet. Nu zijn het veel dezelfde mensen die boeken pakken. Ik zou graag zien dat het KinderzwerfboekStation écht van iedereen wordt.”